Toplumcu Gerçekçi Anlayışla Yazılan Eserler

İlk Türkçe gerçekçi köy romanı 

olarak kabul edilen 

Karabibik

Toplumcu gerçekçi anlayışın başlangıcı Nabizade Nazım ve Hüseyin Rahmi'ye kadar uzanır. Nabizade Nazım'ın "Karabibik" adlı eseri ile köy hayatına, köylü insanının sorunlarına yönelme başlar. Toplumcu gerçekçi anlayışla verilen eserlerde gözleme dayalı tasvirler yapılır, sosyal yaşamın sorunları dile getirilir.Özellikle köy hayatı ve bu bağlamda köyde yaşanan zengin-fakir, aydın-cahil, ağa-köylü çatışmaları ele alınır.

Bunun yanında köyden kente göçün doğurduğu problemler işlenir. Toplumcu gerçekçi anlayış, "memleket edebiyatı" çizgisinde sürdürülmüştür. Bu anlayışla verilen eserler 1930'lardan 1980'lere kadar edebiyat dünyasında güçlü bir şekilde varlıklarını sürdürmüşlerdir. Özellikle roman alanında bu varlık daha çok hissedilmiştir. 1950'li yıllarda Köy Enstitülerinde yetişen köy kökenli yazarlar Anadolu'nun köylerini ve kasabalarını, buralardaki sorunları, yaşanan hayatı eserlerinde farklı boyutlarıyla işlemişlerdir.

Temsilcileri:

Sadri Ertem (1900-1943): Sadri Ertem "Sanat balık gibidir, toplumsal suyun içinde yaşar" diyerek toplumcu gerçekçi anlayışta eserler verdi. Hikayelerinde ve romanlarında biçim, üslup, estetik vb endişeleri olmadı. O sadece toplumsal ve ekonomik gerçekleri anlatmaya çalıştı. Bu nedenle sağlam bir dil ve üslup sahibi olduğu söylenemez.

Eserleri:

Roman: Çıkrıklar Durunca (1931), Bir Varmış Bir Yokmuş (1933), Düşkünler (1935), Yol Arkadaşları (1945)

Hikaye: Silindir Şapka Giyen Köylü (1933), Bacayı İndir Bacayı Kaldır (1933), Korku (1934), Bay Virgül (1935), Bir Şehrin Ruhu (1938)

Sabahattin Ali (1907-1948): Sabahattin Ali Anadolu'nun çeşitli yerlerinde öğretmenlik yapmış bir sanatçıdır. Ayrıca bir kaç defa hapis cezası almış ve hapishanede kalmıştır. Edebi yaşamına şiirle başlamıştır. Eserlerinin ve özellikle hikayelerinin konusu, öğretmenlik yaptığı köylerdeki izlenimleri ve hapishane hayatında dinledikleri üzerine kuruludur. Realist akımın öncülerinden olan yazar, çok iyi bir gözlemci olup izlenimlerini kendi dünya görüşü çerçevesinde yazıya aktarmış, köylerde ve kasabalarda ezilen insanların acılarını, sömürülmelerini dile getirmiştir. Sabahattin Ali'nin "Kuyucaklı Yusuf (1937)" romanı, edebiyatımızda realist bir anlayışla yazılmış en özgün örneklerden biridir. Yazar ayrıca Aziz Nesin ve Rıfat Ilgaz ile birlikte "Marko Paşa (1946-1947) adlı siyasi mizah dergisini çıkarmış, ancak dergi İsmet Paşa ile alay edildiği gerekçesiyle kapatılmıştır.

Eserleri:

Roman: Kuyucaklı Yusuf (1937), İçimizdeki Şeytan (1940), Kürk Mantolu Madonna (1943)

Hikaye: Kağnı (1936), Ses (1937), Yeni Dünya (1943), Sırça Köşk (1947)...

Şiir: Dağlar ve Rüzgar, Kurbağaların Serenadı, Öteki Şiirler...

Orhan Kemal (1914-1970): Asıl adı Mehmet Raşit Öğütçü olan sanatçı, edebiyata ilk olarak şiirle başlamış, Nazım Hikmet ile tanıştıktan sonra hikaye ve romana yönelmiştir. Edebiyat dünyasındaki asıl şöhretini de hikaye ve romanlarıyla kazanmış olup bu türdeki birçok eseri sinema filmi olarak çekilmiştir. Hikaye ve romanlarında orta ve alt tabakadan insanların yaşam mücadelelerini, ekmek kavgalarını, acılarını işlemiş, tarımın makineleşmesiyle ortaya çıkan Çukurova insanının geçim sıkıntılarını konu edinmiştir. Kendisi de bu hayatın içinden gelmiş bir sanatçı olarak eserlerinde gözlem ve izlenimlerinden geniş ölçüde faydalanmış, kişileri yerel şiveyle konuşturmada başarılı olmuştur. Roman, hikaye, oyun türünde eserler vermiştir.

Eserleri:

Hikaye: Ekmek Kavgası (1949), Sarhoşlar (1951), Çamaşırcının Kızı (1952), 72. Koğuş (1954), Arka Sokak (1956), Babil Kulesi (1957), Dünyada Harp Vardı (1963), İşsiz (1966), Önce Ekmek (1968)...

Roman: Bereketli Topraklar Üzerinde (1954), Devlet Kuşu (1958), Hanımın Çiftliği (1961), Eskici ve Oğulları (1962), Üç Kağıtçı (1969), Tersine Dünya (1986 ö.s.)...

Oyun: 72. Koğuş, İspinozlar, Eskici Dükkanı

Yaşar Kemal (1923-2015): Asıl adı Kemal Sadık Göğceli olan yazar, ilk hikaye kitabı olan "Sarı Sıcak"taki "Bebek" isimli hikayesini 1952 yılında Cumhuriyet gazetesinde yayımladı. Bu hikaye Fransızca, İngilizce, İtalyanca, Rusça ve Romence dillerine tercüme edildi. En önemli eserlerinden biri olan "İnce Memed" isimli romanı 1953-54 yıllarında Cumhuriyet gazetesinde yayımlandı. Eserlerinde mekan olarak genellikle Çukurova'yı seçmiş, konularını destan, efsane, halk hikayeleri ile güçlendirmiştir. Hikaye ve romanlarında sıkıntılarını, acılarını, yaşam mücadelelerini anlattığı insanların iç dünyalarında hissettiklerini şiirsel bir üslupla anlatmış, etkileyici doğa tasvirleri ve benzetmeler kullanmış özgün bir sanatçıdır.

Eserleri:

Hikaye: Sarı Sıcak (1952), Bütün Hikayeler (1975)

Roman: İnce Memed (1955), Orta Direk (1960), Yer Demir Gök Bakır (1963), Yılanı Öldürseler (1976), Kuşlar da Gitti (1978), Yağmurcuk Kuşu (1980), Kale Kapısı (1985), Kanın Sesi (1991), Karıncanın Su İçtiği (2002), Çıplak Deniz Çıplak Ada (2012), Tek Kanatlı Bir Kuş (2013)...

Derleme: Ağıtlar, Üç Anadolu Efsanesi

Röportaj: Bu Diyar Baştan Başa, Çukurova Yana Yana

Kemal Tahir (1910-1973): Eserlerinde köy merkezli toplumsal sorunları, eşkiyalık hikayelerini, hapishane hayatını ve tarihi olayları konu edinmiştir. Hikayelerinde gözlemlerine yer vermiş, toplumsal yapıyı derinden kavrayan bir bakışla ele almıştır. "Devlet Ana" ve "Yorgun Savaşçı" romanları meşhurdur. "Devlet Ana"da Osmanlı Devleti'nin kuruluşunu, "Yorgun Savaşçı"da Kurtuluş Savaşı'nı konu edinmiştir. "Göl İnsanları" adıyla kitaplaştırdığı hikayelerinde ise köylü insanının sorunlarını ele almıştır.

Eserleri:

Roman: Esir Şehrin İnsanları (1956), Köyün Kamburu (1959), Kelleci Memet (1962), Yorgun Savaşçı (1965), Devlet Ana (1967), Yol Ayrımı (1971)...

Hikaye: Göl İnsanları (1955)

 Aziz Nesin (1916-1995): Mizahî hikaye alanında Cumhuriyet döneminin önemli ve usta bir yazarı olan Aziz Nesin, çağımızın Nasrettin Hoca'sı olarak anılır. Sabahattin Ali ve Rıfat Ilgaz ile birlikte 1946-47 yıllarında "Marko Paşa" adlı mizah dergisini çıkarmıştır. Hayatını kalemiyle kazandığı için özellikle hikaye alanında çok eser vermiş, bunun yanında roman, çizgi roman, anı, çocuk kitapları gibi türlerde de eserler kaleme almıştır.

Eserleri:

Roman: Gol Kralı (1957), Zübük (1961), Şimdiki Çocuklar Harika (1967), Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz (1977)...

Hikaye: Geriye Kalan (1948), İt Kuyruğu (1955), Fil Hamdi (1956), Damda Deli Var (1956), Hangi Parti Kazanacak (1957), Ölmüş Eşek (1957), Bay Düdük (1958), Gıdıgıdı ( 1958), Gözüne Gözlük (1960), Namus Gazı (1964), Vatan Sağ Olsun (1968), Büyük Grev (1978), Maçinli Kız İçin Ev (1987)...

Oyun: Toros Canavarı, Hadi Öldürsene Canikom

Anı: Bir Sürgünün Hatıraları, Yokuşun Başı

Masal: Aziz Dede'den Masallar, Uyusana Tosunum, Hoptirinam

 Fakir Baykurt (1929-1999): Köy enstitüsü kökenli yazarlardandır. Yazı hayatına şiirle başlamış, asıl şöhretini roman ve hikâyeleriyle kazanmıştır. Eserlerinde toplumcu sanat anlayışıyla daha çok köy insanının ve köy hayatının sorunlarını ele almış, son dönem hikâyelerinde Almanya'da çalışan işçilerin sıkıntılarına da değinmiştir. Hikâye ve romanlarında yer alan kahramanların konuşmalarında mahalli ağız özelliklerini öne çıkarmıştır.

Eserleri:

Roman: Yılanların Öcü (1954), Irazca'nın Dirliği (1961), Onuncu Köy (1961), Keklik (1975), Kara Ahmet Destanı (1977), Koca Ren (1986), Yarım Ekmek (1997)...

Hikaye: Çilli (1955), Efendilik Savaşı (1959), Anadolu Garajı (1970), On Binlerce Kağnı (1971), İçerdeki Oğul (1974), Gece Vardiyası (1982), Duisburg Treni (1986), Dikenli Tel (1998)...

Kemal Bilbaşar (1910-1983): Sanat hayatına hikaye ile başlayan yazar, daha çok memleket hikayeleri sınırı içinde kalmıştır. Eserlerinin konusunu Kuzey ve Batı Anadolu'da yaşayan kasaba insanlarının hayatları oluşturur. İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında toplumda yaşanan rüşvet, kumar, karaborsacılık, fuhuş vb aksaklıkları da işlemiştir. "Cemo" adlı romanı geniş bir okuyucu kitlesi tarafından okunmuş ve sevilmiştir.

Eserleri:

Roman: Cemo (1966), Memo (1970), Başka Olur Ağaların Düğünü (1972), Bedoş (1980), Zühre Ninem (1981)...

Hikaye: Anadolu'dan Hikayeler (1939), Cevizli Bahçe (1941), Pazarlık (1941), Pembe Kurt (1953), Üç Bulutlu Hikayeler (1956), Irgatların Öfkesi (1971)

Necati Cumalı (1921-2001): Şiir, roman, hikaye ve oyun türlerinde eserler vermiştir. Eserlerinde Ege köylüsünün sorunlarını ele almış; tütün işçilerinin problemleri, köy insanının doğayla mücadelesi, kadın-erkek ilişkileri gibi konular üzerinde durmuştur. Eserlerini yazarken gözlemlerinden geniş ölçüde yararlanan sanatçının sade ve duru bir anlatımı vardır.

Eserleri:

Roman: Tütün Zamanı (1959), Yağmurlar ve Topraklar (1973), Acı Tütün (1974)...

Hikaye: Yalnız Kadın (1955), Değişik Gözle (1956), Susuz Yaz (1962), Ay Büyürken Uyuyamam (1969), Makedonya 1900 (1976), Kente İnen Kaplanlar (1976)

Şiir: Yağmurlu Deniz, Harbe Gidenin Şarkıları, Mayıs Ayı Notları...

Samim Kocagöz (1916-1993): Roman ve hikayelerinin birçoğunda kendisinin de yaşadığı Söke ve civarındaki insanların hayatlarını anlatmış, sorunlarını ele almıştır. Yazar, büyük ölçüde gözleme dayanan bu eserlerinde toplumcu endişe ile sanat endişesi arasında bir tavır sergilemiştir. Hikayeleri, "Memleket Hikayeleri" çerçevesinde değerlendirilir.

Eserleri:

Roman: Bir Şehrin İki Kapısı, Yılan Hikayesi, İzmir'in İçinden, Onbinlerin Dönüşü, Mor Ötesi, Eski Toprak...

Hikaye: Telli Kavak (1941), Sığınak (1946), Sam Amca (1951), Ahmet'in Kuzuları (1958), Yağmurdaki Kız (1967), Alandaki Delikanlı (1978), Gecenin Soluğu (1985), Baskın (1990)...

Mahmut Makal: Köy enstitülerinden yetişen Mahmut Makal, köy öğretmenliği yaptığı yıllardaki gözlemlerini anlattığı "Bizim Köy " kitabı ile okuyucu üzerinde büyük bir ilgi uyandırdı. Bu kitap aynı zamanda "Köy edebiyatı" akımının başlangıcı kabul edilir. Makal yine bu yıllarda Varlık dergisine gönderdiği köy mektupları ve köy notları ile de dikkat çekmiştir. Eserlerinden bazıları İngilizce, Fransızca, Almanca, Rusça, İtalyanca, Macarca gibi çeşitli dillere çevrilmiştir.

Eserleri: Bizim Köy, Memleketin Sahipleri, Köye Gidenler, İplik Pazarı, Köy Enstitüleri ve Ötesi, Anımsı Acımsı...

Talip Apaydın: Talip Apaydın sanat hayatına şiirle başlamış, sonrasında hikaye ve romana yönelmiştir. İlk hikayeleri ve şiirleri Köy Enstitüsü dergisinde yayımlanmıştır. Kendisi de Köy Enstitüsü çıkışlı olan yazar, Köy edebiyatı akımının temsilcilerindendir.

Eserleri:

Şiir: Susuzluk

Roman: Sarı Traktör, Yarbükü, Emmioğlu, Kente İndi İdris, Ortakçılar...

Hikaye: Koca Taş, O Güzel İnsanlar, Hendek Başı, Hem Uzak Hem Yakın, Ateş Düşünce...

Abbas Sayar (1923-1999): Yozgatlı olan yazar, eserlerinde Orta Anadolu insanının hayatını konu edinmiştir. 1970 yılında yayımlanan "Yılkı Atı" isimli romanı, yazarın edebiyat dünyasında tanınmasını sağlamıştır. Eserde doğaya bırakılan bir atın hayatta kalma mücadelesi anlatılır. Arka planda ise köy insanının fakirlikle mücadelesi, çaresizliği dile getirilir.

Eserleri:

Hikaye: Yorganımı Sıkı Sar

Roman: Yılkı Atı (1970), Dik Bayır (1977), Tarlabaşı Salkım Saçak (1987), Anılarda Yumak Yumak (1990)...

Araştıran ve yazan: Hüseyin Araslı
http://www.huseyinarasli.com/2016/01/toplumcu-gercekci-anlaysla-yazlan.html