İlk Türkçe gerçekçi köy romanı
olarak kabul edilen
Karabibik
Toplumcu gerçekçi anlayışın başlangıcı Nabizade
Nazım ve Hüseyin Rahmi'ye kadar uzanır. Nabizade Nazım'ın "Karabibik"
adlı eseri ile köy hayatına, köylü insanının sorunlarına yönelme başlar.
Toplumcu gerçekçi anlayışla verilen eserlerde gözleme dayalı tasvirler yapılır,
sosyal yaşamın sorunları dile getirilir.Özellikle köy hayatı ve bu bağlamda
köyde yaşanan zengin-fakir, aydın-cahil, ağa-köylü çatışmaları ele alınır.
Bunun yanında köyden kente göçün doğurduğu
problemler işlenir. Toplumcu gerçekçi anlayış, "memleket edebiyatı"
çizgisinde sürdürülmüştür. Bu anlayışla verilen eserler 1930'lardan 1980'lere
kadar edebiyat dünyasında güçlü bir şekilde varlıklarını sürdürmüşlerdir.
Özellikle roman alanında bu varlık daha çok hissedilmiştir. 1950'li yıllarda
Köy Enstitülerinde yetişen köy kökenli yazarlar Anadolu'nun köylerini ve
kasabalarını, buralardaki sorunları, yaşanan hayatı eserlerinde farklı
boyutlarıyla işlemişlerdir.
Temsilcileri:
Sadri Ertem (1900-1943): Sadri Ertem "Sanat balık gibidir, toplumsal suyun
içinde yaşar" diyerek toplumcu gerçekçi anlayışta eserler verdi.
Hikayelerinde ve romanlarında biçim, üslup, estetik vb endişeleri olmadı. O
sadece toplumsal ve ekonomik gerçekleri anlatmaya çalıştı. Bu nedenle sağlam
bir dil ve üslup sahibi olduğu söylenemez.
Eserleri:
Roman: Çıkrıklar Durunca (1931),
Bir Varmış Bir Yokmuş (1933), Düşkünler (1935), Yol Arkadaşları (1945)
Hikaye: Silindir Şapka Giyen
Köylü (1933), Bacayı İndir Bacayı Kaldır (1933), Korku (1934), Bay Virgül
(1935), Bir Şehrin Ruhu (1938)
Sabahattin
Ali (1907-1948): Sabahattin Ali Anadolu'nun
çeşitli yerlerinde öğretmenlik yapmış bir sanatçıdır. Ayrıca bir kaç defa hapis
cezası almış ve hapishanede kalmıştır. Edebi yaşamına şiirle başlamıştır.
Eserlerinin ve özellikle hikayelerinin konusu, öğretmenlik yaptığı köylerdeki
izlenimleri ve hapishane hayatında dinledikleri üzerine kuruludur. Realist
akımın öncülerinden olan yazar, çok iyi bir gözlemci olup izlenimlerini kendi
dünya görüşü çerçevesinde yazıya aktarmış, köylerde ve kasabalarda ezilen
insanların acılarını, sömürülmelerini dile getirmiştir. Sabahattin Ali'nin
"Kuyucaklı Yusuf (1937)" romanı, edebiyatımızda realist bir anlayışla
yazılmış en özgün örneklerden biridir. Yazar ayrıca Aziz Nesin ve Rıfat Ilgaz
ile birlikte "Marko Paşa (1946-1947) adlı siyasi mizah dergisini çıkarmış,
ancak dergi İsmet Paşa ile alay edildiği gerekçesiyle kapatılmıştır.
Eserleri:
Roman: Kuyucaklı Yusuf (1937), İçimizdeki Şeytan
(1940), Kürk Mantolu Madonna (1943)
Hikaye: Kağnı (1936), Ses (1937), Yeni Dünya
(1943), Sırça Köşk (1947)...
Şiir: Dağlar ve Rüzgar, Kurbağaların Serenadı,
Öteki Şiirler...
Orhan Kemal
(1914-1970):
Asıl adı Mehmet Raşit Öğütçü olan sanatçı, edebiyata ilk olarak şiirle
başlamış, Nazım Hikmet ile tanıştıktan sonra hikaye ve romana yönelmiştir.
Edebiyat dünyasındaki asıl şöhretini de hikaye ve romanlarıyla kazanmış olup bu
türdeki birçok eseri sinema filmi olarak çekilmiştir. Hikaye ve romanlarında
orta ve alt tabakadan insanların yaşam mücadelelerini, ekmek kavgalarını,
acılarını işlemiş, tarımın makineleşmesiyle ortaya çıkan Çukurova insanının
geçim sıkıntılarını konu edinmiştir. Kendisi de bu hayatın içinden gelmiş bir
sanatçı olarak eserlerinde gözlem ve izlenimlerinden geniş ölçüde faydalanmış,
kişileri yerel şiveyle konuşturmada başarılı olmuştur. Roman, hikaye, oyun
türünde eserler vermiştir.
Eserleri:
Hikaye: Ekmek Kavgası (1949),
Sarhoşlar (1951), Çamaşırcının Kızı (1952), 72. Koğuş (1954), Arka Sokak
(1956), Babil Kulesi (1957), Dünyada Harp Vardı (1963), İşsiz (1966), Önce
Ekmek (1968)...
Roman: Bereketli Topraklar
Üzerinde (1954), Devlet Kuşu (1958), Hanımın Çiftliği (1961), Eskici ve
Oğulları (1962), Üç Kağıtçı (1969), Tersine Dünya (1986 ö.s.)...
Oyun: 72. Koğuş, İspinozlar, Eskici Dükkanı
Yaşar Kemal
(1923-2015):
Asıl adı Kemal Sadık Göğceli olan yazar, ilk hikaye kitabı olan "Sarı
Sıcak"taki "Bebek" isimli hikayesini 1952 yılında Cumhuriyet
gazetesinde yayımladı. Bu hikaye Fransızca, İngilizce, İtalyanca, Rusça ve
Romence dillerine tercüme edildi. En önemli eserlerinden biri olan "İnce
Memed" isimli romanı 1953-54 yıllarında Cumhuriyet gazetesinde yayımlandı.
Eserlerinde mekan olarak genellikle Çukurova'yı seçmiş, konularını destan,
efsane, halk hikayeleri ile güçlendirmiştir. Hikaye ve romanlarında
sıkıntılarını, acılarını, yaşam mücadelelerini anlattığı insanların iç
dünyalarında hissettiklerini şiirsel bir üslupla anlatmış, etkileyici doğa
tasvirleri ve benzetmeler kullanmış özgün bir sanatçıdır.
Eserleri:
Hikaye: Sarı Sıcak (1952), Bütün
Hikayeler (1975)
Roman: İnce Memed (1955), Orta
Direk (1960), Yer Demir Gök Bakır (1963), Yılanı Öldürseler (1976), Kuşlar da
Gitti (1978), Yağmurcuk Kuşu (1980), Kale Kapısı (1985), Kanın Sesi (1991),
Karıncanın Su İçtiği (2002), Çıplak Deniz Çıplak Ada (2012), Tek Kanatlı Bir
Kuş (2013)...
Derleme: Ağıtlar, Üç Anadolu
Efsanesi
Röportaj: Bu Diyar Baştan Başa,
Çukurova Yana Yana
Kemal Tahir
(1910-1973):
Eserlerinde köy merkezli toplumsal sorunları, eşkiyalık hikayelerini, hapishane
hayatını ve tarihi olayları konu edinmiştir. Hikayelerinde gözlemlerine yer
vermiş, toplumsal yapıyı derinden kavrayan bir bakışla ele almıştır.
"Devlet Ana" ve "Yorgun Savaşçı" romanları meşhurdur.
"Devlet Ana"da Osmanlı Devleti'nin kuruluşunu, "Yorgun
Savaşçı"da Kurtuluş Savaşı'nı konu edinmiştir. "Göl İnsanları"
adıyla kitaplaştırdığı hikayelerinde ise köylü insanının sorunlarını ele
almıştır.
Eserleri:
Roman: Esir Şehrin İnsanları
(1956), Köyün Kamburu (1959), Kelleci Memet (1962), Yorgun Savaşçı (1965),
Devlet Ana (1967), Yol Ayrımı (1971)...
Hikaye: Göl İnsanları (1955)
Aziz Nesin (1916-1995): Mizahî hikaye
alanında Cumhuriyet döneminin önemli ve usta bir yazarı olan Aziz Nesin,
çağımızın Nasrettin Hoca'sı olarak anılır. Sabahattin Ali ve Rıfat Ilgaz ile birlikte
1946-47 yıllarında "Marko Paşa" adlı mizah dergisini çıkarmıştır. Hayatını
kalemiyle kazandığı için özellikle hikaye alanında çok eser vermiş, bunun
yanında roman, çizgi roman, anı, çocuk kitapları gibi türlerde de eserler
kaleme almıştır.
Eserleri:
Roman: Gol Kralı (1957), Zübük
(1961), Şimdiki Çocuklar Harika (1967), Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz (1977)...
Hikaye: Geriye Kalan (1948), İt
Kuyruğu (1955), Fil Hamdi (1956), Damda Deli Var (1956), Hangi Parti Kazanacak
(1957), Ölmüş Eşek (1957), Bay Düdük (1958), Gıdıgıdı ( 1958), Gözüne Gözlük
(1960), Namus Gazı (1964), Vatan Sağ Olsun (1968), Büyük Grev (1978), Maçinli
Kız İçin Ev (1987)...
Oyun: Toros Canavarı, Hadi
Öldürsene Canikom
Anı: Bir Sürgünün Hatıraları,
Yokuşun Başı
Masal: Aziz Dede'den Masallar,
Uyusana Tosunum, Hoptirinam
Fakir Baykurt (1929-1999): Köy enstitüsü kökenli
yazarlardandır. Yazı hayatına şiirle başlamış, asıl şöhretini roman ve hikâyeleriyle
kazanmıştır. Eserlerinde toplumcu sanat anlayışıyla daha çok köy insanının ve
köy hayatının sorunlarını ele almış, son dönem hikâyelerinde Almanya'da çalışan
işçilerin sıkıntılarına da değinmiştir. Hikâye ve romanlarında yer alan
kahramanların konuşmalarında mahalli ağız özelliklerini öne çıkarmıştır.
Eserleri:
Roman: Yılanların Öcü (1954),
Irazca'nın Dirliği (1961), Onuncu Köy (1961), Keklik (1975), Kara Ahmet Destanı
(1977), Koca Ren (1986), Yarım Ekmek (1997)...
Hikaye: Çilli (1955), Efendilik
Savaşı (1959), Anadolu Garajı (1970), On Binlerce Kağnı (1971), İçerdeki Oğul
(1974), Gece Vardiyası (1982), Duisburg Treni (1986), Dikenli Tel (1998)...
Kemal
Bilbaşar (1910-1983):
Sanat hayatına hikaye ile başlayan yazar, daha çok memleket hikayeleri sınırı
içinde kalmıştır. Eserlerinin konusunu Kuzey ve Batı Anadolu'da yaşayan kasaba
insanlarının hayatları oluşturur. İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında toplumda
yaşanan rüşvet, kumar, karaborsacılık, fuhuş vb aksaklıkları da işlemiştir.
"Cemo" adlı romanı geniş bir okuyucu kitlesi tarafından okunmuş ve
sevilmiştir.
Eserleri:
Roman: Cemo (1966), Memo (1970),
Başka Olur Ağaların Düğünü (1972), Bedoş (1980), Zühre Ninem (1981)...
Hikaye: Anadolu'dan Hikayeler
(1939), Cevizli Bahçe (1941), Pazarlık (1941), Pembe Kurt (1953), Üç Bulutlu
Hikayeler (1956), Irgatların Öfkesi (1971)
Necati Cumalı
(1921-2001):
Şiir, roman, hikaye ve oyun türlerinde eserler vermiştir. Eserlerinde Ege
köylüsünün sorunlarını ele almış; tütün işçilerinin problemleri, köy insanının
doğayla mücadelesi, kadın-erkek ilişkileri gibi konular üzerinde durmuştur.
Eserlerini yazarken gözlemlerinden geniş ölçüde yararlanan sanatçının sade ve
duru bir anlatımı vardır.
Eserleri:
Roman: Tütün Zamanı (1959),
Yağmurlar ve Topraklar (1973), Acı Tütün (1974)...
Hikaye: Yalnız Kadın (1955),
Değişik Gözle (1956), Susuz Yaz (1962), Ay Büyürken Uyuyamam (1969), Makedonya
1900 (1976), Kente İnen Kaplanlar (1976)
Şiir: Yağmurlu Deniz, Harbe
Gidenin Şarkıları, Mayıs Ayı Notları...
Samim Kocagöz
(1916-1993):
Roman ve hikayelerinin birçoğunda kendisinin de yaşadığı Söke ve civarındaki
insanların hayatlarını anlatmış, sorunlarını ele almıştır. Yazar, büyük ölçüde
gözleme dayanan bu eserlerinde toplumcu endişe ile sanat endişesi arasında bir
tavır sergilemiştir. Hikayeleri, "Memleket Hikayeleri" çerçevesinde
değerlendirilir.
Eserleri:
Roman: Bir Şehrin İki Kapısı,
Yılan Hikayesi, İzmir'in İçinden, Onbinlerin Dönüşü, Mor Ötesi, Eski Toprak...
Hikaye: Telli Kavak (1941),
Sığınak (1946), Sam Amca (1951), Ahmet'in Kuzuları (1958), Yağmurdaki Kız
(1967), Alandaki Delikanlı (1978), Gecenin Soluğu (1985), Baskın (1990)...
Mahmut Makal: Köy enstitülerinden
yetişen Mahmut Makal, köy öğretmenliği yaptığı yıllardaki gözlemlerini
anlattığı "Bizim Köy " kitabı ile okuyucu üzerinde büyük bir ilgi
uyandırdı. Bu kitap aynı zamanda "Köy edebiyatı" akımının başlangıcı
kabul edilir. Makal yine bu yıllarda Varlık dergisine gönderdiği köy mektupları
ve köy notları ile de dikkat çekmiştir. Eserlerinden bazıları İngilizce,
Fransızca, Almanca, Rusça, İtalyanca, Macarca gibi çeşitli dillere
çevrilmiştir.
Eserleri: Bizim Köy, Memleketin
Sahipleri, Köye Gidenler, İplik Pazarı, Köy Enstitüleri ve Ötesi, Anımsı
Acımsı...
Talip
Apaydın:
Talip Apaydın sanat hayatına şiirle başlamış, sonrasında hikaye ve romana
yönelmiştir. İlk hikayeleri ve şiirleri Köy Enstitüsü dergisinde
yayımlanmıştır. Kendisi de Köy Enstitüsü çıkışlı olan yazar, Köy edebiyatı
akımının temsilcilerindendir.
Eserleri:
Şiir: Susuzluk
Roman: Sarı Traktör, Yarbükü,
Emmioğlu, Kente İndi İdris, Ortakçılar...
Hikaye: Koca Taş, O Güzel
İnsanlar, Hendek Başı, Hem Uzak Hem Yakın, Ateş Düşünce...
Abbas Sayar
(1923-1999):
Yozgatlı olan yazar, eserlerinde Orta Anadolu insanının hayatını konu
edinmiştir. 1970 yılında yayımlanan "Yılkı Atı" isimli romanı,
yazarın edebiyat dünyasında tanınmasını sağlamıştır. Eserde doğaya bırakılan
bir atın hayatta kalma mücadelesi anlatılır. Arka planda ise köy insanının
fakirlikle mücadelesi, çaresizliği dile getirilir.
Eserleri:
Hikaye: Yorganımı Sıkı Sar
Roman: Yılkı Atı (1970), Dik
Bayır (1977), Tarlabaşı Salkım Saçak (1987), Anılarda Yumak Yumak (1990)...
Araştıran
ve yazan: Hüseyin Araslı
http://www.huseyinarasli.com/2016/01/toplumcu-gercekci-anlaysla-yazlan.html
http://www.huseyinarasli.com/2016/01/toplumcu-gercekci-anlaysla-yazlan.html
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder