Köy Ağzı; Tenbel Adam

---

(Örnek Metin)

Tenbel Adam

Bi varımış bi yovumuş. Evel zaman içinde galbur saman içinde, devele tellaliken pirele belberiken. Ben ninemin beşünü tıngur mıngur salliken. Ninem düştü beşügden, dedem gecdü eşügden. Anam gapdı maşii. Ben gaşdım unna govaladı. Unna govaladı ben gaşdım. Ez giddüg, uz giddüg. Dere depe dümdüz giddüg. Bi de arkamıza dönüp bagdug ki, bi arpa boyu yol gitmüşüg.

Çog uzag melmekedin birinde tenbel mi tenbel bir adam yaşiyemüş. Bu adam u gadar tenbelümüş ki ünü ülkenin her köşesine yayulduu gibi ülke sınurlarunu da aşmuş. Bu durum Padişahun gulaana gadar gidmüş. Vezürleeni çaarmuş; “gidün bi araşdurun bakiim bu adam nepiye ki de ünü bütün dünyeye yayıliye, halg benden çog undan basediye” diyereg unnarı tenbel adamın ayana göndermüş.

Vezürle, bi sürü asgerinen tenbel adamun evünün gapısına dayanmuşla. Gapii çalıp unu dışaru çaarmuşla feket içerden sös mös çıgmamuş. Bu defa daha şiddetlü bi şekilde söslenüp, baarıp çaarmuşlasa da içerüden bir “tık” sösü bile gelmemüş. Sonunda zorla içeri girmüşle. Bi de bagmışle ki tenbel adam odanın bi göşesinde yere yadmış, başını duvara yaslamış ölecene duruye ve gelenlere bakıyemüş. Demüşle; “Be adam! Biz Padişahın adamlariyüg. Taa ülkenin bir ucundan gaakib senin yanıva gelmüşüg. Sen bize gapii bile açmıyen. Sen nesi bir isansın böyle” diye çıkışmışla. Tenbel adam;  “Kim olusaaz olun! Bane!” diyib kesdürüb admış. Tenbel adamın bu vurdumduymaz heline Vezürün biri önce siniilenmüş feket öteki unu sakinleşdümüş. Tenbel Adam bu defe “Hedi gidin evimden. Ben sizinen değil isterse gıraluuz gelsin uninen de ilgülenemem, şindi üyicem, beni ıraat bırakun” diyereg unnarı yanından goomuş.

Goscaman Padişahı bile gaaliye almiyen Tenbel Adamun bu davranuşuna şaşuran gafile, birez de unun bu cesereti garşusunda gorkiye gapılup durumu hemen Padişaha bildümeg uçun urdan ayrularag sarayun yolunu tutmuşla.

Habarı alan Padişah; “ne yeni benim selamımı bile almadı mı?” diye önce bârıp çârmış ise de sôna agluna, unu yeründen galduracag bir pilen gelmüş. Bu Padişah’ın düyyeler güzeli bi gızu varımış. Vezürlêne dönüp; “Ben bu adamu yeründen galdumasını bilürüm, hem de gendü istêyle gâkıcag hette goşacag bile” demüş ve “bunun uçun unu gızumınan evlendümiye gerer verdüm” demüş. Aglından da “Nesi olsa bu adam tenbelin teki, gızuma el bile süremez” diye geçümüş.

Çabucacug düğün derneg gurulmuş. Padişah gızu uçun gırg gün gırg gece süren bir düğün merasimi düzennemüş. Bu seyede isenne de yiyip içüp bi güzel eylenmüşle. Dün derneg bitüb herges evüne çekilünce Tenbel Adama gelün giden Padişahun gızu ilg gecî gendü odasunda tek başuna geçümüş. Yani Tenbel Adam galkıp gerdeg odasuna gitmeg uçun gılını bile gımıldadmamuş.

Zabah olmuş. Garısı Padişahun gızu una gavaltu hazırlamüş. Sofri götürüb gapunun eşüne gurmuş. Tenbel Adam; “Yanuma getümesen yimem. Bag bi gızarsam ne yapcamı çog iyi bilürüm” demüş. Feket Padişahun gızu hic uralu olmamuş. Bi seet sona gelüp sofri galdumuş.

Öylen olmuş. Garısu Padişahun gızu una öyle yimee hazurlamuş. Sofri götürüp odanun ortasuna gurmuş. Tenbel Adam; “Yanuma getümesen yimem. Bag bi gızarsam ne yapcamı çog iyi bilürüm” demüş. Feket Padişahun gızu hiç uralu olmamuş. Bi seet sona gelüp sofri galdumuş.

Aşam olmuş. Garısu Padişahun gızu una aşam yimee hazırlamuş. Sofri getürüp öönüne, elini uzadub alamiyecee bir yere gurmuş. Tenbel Adam; “Yanuma getümesen yimem. Bag bi gızarsam ne yapacamı çog iyi bilürüm” diyereg zabaddan berü söyledü sözün aynusundan başga tek bi laf bile etmemüş. Padişahun gızu bu defa da hiç uralu olmamuş. Gine bi seet sona gelüb sofri galdumuş.

Bu duruma sinîlenen Tenbel Adam, hırsunan yeründen gaakmuş. Bi çuvalduz, bi avuç gum ve bir edet tovug yımırtasu alarag evden çıgıp gecenün garanunda gözden gaybolup gitmüş. Az gitmüş, uz gitmüş. Dere depe düz gitmüş ve bi çatal yolun başında, ne darafa gidecene bi türlü garar veremiyereg urda gala galmış. Öylecene misgin misgin düşünüb duriken bir de bagmış ki uzagdan bir gocagaru elinde bi deneg una dayana dayana geliye. Unu hemen durdurib sormuş; “Ana bu yolla neriye gidiye? Ben hangisine gidecemi bir tülü bilemiyem. Sen ba bir yol göstesene” demüş. Yaşlu gadun; “Ovul” demüş,”bu yolun birisü ba baça içünde şırıl şırıl çaylarun agduu cennetten bir göşe olan bi yere gidiye. Öteküsü ise devlerün ülkesine gidiye. Emme hengisü neriye gidiye şindi bir türlü çıkaramiyem. Unutmuşum, yaşlulug işte” demüş. Yaşlu gadunun elini öpib ona teşegür edtügden sora “Ye nesip, ye gısmed” diyip rasgele yolun birisinden dooru gitmüş.

Az gitmüş, uz gitmüş. Yolun sonunda böyüg böyüg maaraları görince Devlerün Ülkesine düştünü annamış. Önce birez gorgmuş eme sonunda her şeyi göze alarag maralara doru yürümiye başlamuş. Maralara yaklaşunca “Heeey! Hic gimse yog muuu?” diye barmış. Hangisünden geldü bellü olmiyen “Kim u!” sösü maralarun içünde yankulanarag bir göğ gürültüsü şeglünde çıkarag az galsın Tenbel Adamun gulanun zarunu patlatacamış. Daa sona bir maranun govuundan başunu uzadan devü görmüş. Tenbel Adam; “Ey Dev gardaş! Benüm ben” demüş. Dev una;”Sen kimsin? diye sormuş. U’da “Ben bir isanoluyum. Burdan geçiyedum. Size de bir urim dedim. Emme dev gardaş! Lütven yavaş gonuş. Sösün ba şimşeg çagmasu gibi geliye”  demüş. Dev adam da Tenbel Adamdan özür diliyereg onu buyur etmüş.

Devlerün ülkesinde irilü ufaglu gırg dene dev yaşiyemüş. Bu devle her gün zabah erkenden maralarundan çıkib çog uzaglara gidip aşama gadaran çalışiyelemüş. İçleründen biri boyna maralaru bekliyb burda unnara yimeg hazırliyemüş. İşte bu dev de unnardan birisîmüş. Tenbel Adamu görünce “Oh be! Âşama güzel bi yîceg çıgdu” diyereg sevünmüş. Feket bunu Tenbel Adama hiç sezdümemüş. Elleni sevincinen ovuşturarag “Ey isanoğlu gardaş ac mısın, tog musun? Yimek ister misin?” diye sormuş. Tenbel Adam “Fazla ac diğilim emme îcüg bi egmag verüsen unu yirim” demüş.

Dev adam hemen hamur yovurup mayalamuş ve Tenbel Adama bir çuval undan gosgocaman bir egmag yabmış. Bişüdü bu egmag u gadar böyüümüş ki adamun boyunu aşiyemüş. Çüngü devlerün un çuvalları bizimkile gibi gücçüg deyil ev gibü çog büyükümüş. Goca egmeen gıyısundan ezicüg yiyen Tenbel Adam hemen doymuş ve gendüsünün daşımiye gücü yetmedü uçun Dev Adamu yenine çırarag “Bu egmag böyle yavan yavan, guru guru gitmiye. Sen bunu dere kenaruna taşı da ben urda suya banıp ırat ırat yirim” demüş. Dev Adam “Hemen daşim“ diyp Tenbel Adamun dedünü yerine getümüş ve gendüsü mariye işleenin başuna dönmüş. Dev Adam görmeden egmen hepisini ufag parçalara bölüp bölüp deriye atan Tenbel Adam egmag bitince devi çîrmış. “Hey Dev gardaş! Egmam biddü. Ba gine bi egmag da bişüsene” demüş. Gosgoca egma nası yiyip bitüdüne bi türlü akul erdüremiyen Dev birez da gorkinen hemen bi çuval undan gine gosgocaman bi egmag dehe yabmış ve derenün gıyusuna, Tenbel Adamun yenine goymuş. Dev işünün başına dönünce gine egma parça parça edereg hepisini suya atmış. Bu böyle bütün gün devlerün unnarı bitene gadar sürmüş. Bu duruma şaşuran dev “Ey isanolu gardaş! Unumuz biddü. Aşama akadaşlara bile vereceg yicemiz galmadı. Gusurumuza bagma nolu” diyeregden özür dilemüş. “Neyise” demüş Tenbel Adam. “Buna da şükür. İcüg doydum ya. Yeter, buninen zaba gadar idare ederim atug” demüş.  

Tenbel Adam aşam olunca diyer devlerün gelmesünü beglemeden uyumag isdemüş. Dev Adama; “Ben atug yadsam. Çünkü çog uzaglardan geldim. Yorgunum” diyince Dev hemen una mâranun birinde bir oda hazırlamış ve u da gidüb yadmış üyümüş.

Aşamun bir vatında diyer devle işden dönüp gelmüşle. Hepisi yorgun ve aç bilacımış. Egmag isdemüşle emme löbetçi dev “malesef hic yimemüz galmadı. Bi isan geldi ne var ne yog hepisini yidi bitüdü eme bi türlü doymag da bilmedü” demüş. Öteki devle önce inanmiceg gibi olmuşla eme mâradaki dev telaşlu halinen; “İsder inanun, ister inanmayın. Dehe işde urdâki mârada yatiye. Gidin gendüsüne sorun” demüş. Sora gendü aralaanda “ nolur ne olmaz” diyereg yanına gitmemiye garar vermüşle. “Tamam” demüşle, “o şindi üyüsün biz geceyarusu gelü unu gaynar sularınan bi güzel haşliyereg işini bitürü böylecene undan gurtulurug” demüşle. 

İşden dönen diyer devlerün gendü aralandaki bu gonuşmalan hepisini duyan Tenbel Adam, hemen yatandan çıgıb pencireden dışaru furlamuş ve gendü boyunda bi kütüg bularag unu odasına daşumuş. Bu kütü yatana goyub üstünü yorganınan bi güzel gapatup gendüsü tafan arasına saglanmuş.

Gece yarusu olince devle, ellende gaynar gazanlarınan Tenbel Adamun odasuna yavaşça girib hip birligde gaynar gazanlardaki sularu tenbel adamun yatâna dögmüşle ve fızlu bi şekilde odadan çıkıp gaçmışla. Unnar çıgdugdan sona tafan arasından inen Tenbel Adam kütüü yataandan çıkarub dışaruya admış ve gendüsü de tegrer gocaman olan dev yatanun guru bi göşesine girib bi güzel üyümüş.

Zabah olmuş. Diyer devle işi baane edip gaçıb gitmüşle. Löbete galan dev Tenbel Adamun gapusuna “tık tık” diye furmuş ve ardından; “İsanolu gardaş üyendin mi? Nesi, gece ırat üyiyebildin mi?” diye sormuş. Tenbel adam; “oh be demüş. Çog güzel üyümüşüm emme birez fazla terlemüşüm gelibe. Çünkü yatag bile iice ıslanmış” diyince dev irkülmüş. “Vay canına şu îsandêki güce bakıın” demüş gendü gendüne. “Biz unun üsdüne gazan gazan gaynar su dögdüg u terlemüşim galiba diye” diyereg Tenbel Adamun kim bilü da ne gadar güçlü birüsü oldunu têmin etmiye çalışdiise de gorgusunu bellü etmemiye çalışarag una yiceg hazırlamiye başlamuş. Gine gün boyu gıyıda köşede yiiceg olarag ne varısa yiyemüş gibi yaparag hepisini deriye atmış. Böylece devler u gün de aç galmışla.

Aşam olmuş. Tenbel Adam gine erkenden yatmış. Aşamın geç vâtında işden dönen devle gine aç galmışla. Önce “Giddi mi?” diye meragla sormuşla emme alduglaru cuvap malesef kötü olmuş. Bu defa unu gece yarusu gızgın şişlerinen öldürelim diyip yadmışla. Unnarın bu fısıltulu gonuşmalarunu bile duyan Tenbel Adam, gine yatana dün aşamki kütüü goyarag gendüsü gine tavana çıgıp beglemiye başlamuş.

Gece yarusu olmuş. Elleende gızgun demür çubuglarınan odiye sössüzce giren devle hep birlügde ellendeki gızgun demür şişlerinen yatagdâki kütüü “fosur fosur” delig deşüg etmiye başlamuşla. Nayetinde demürlerün gızgunluğu geçince hepisi birden odadan dışarı gaçmuşla. Çünkü ürkeglerimüş. Ya ölmîp uyanuda bizi öldürüse diye gorkiyelerimiş.

Aç galan devle ertesi zabah işe gidememüşle. Hepisi mağarada galmışla. Güneş iki mızrag boyu yüselince Tenbel Adamun gapusunu çalmışla; “Hey İsanoğlu gardaş üyendin mi?” diye sormuşlar. İçerden bir ses “Üyendim üyendim” diyince hepisinin ödü patliceg gibi olmuş. Ya nesi olu. Gine ölmemüş” dene peniglemişle. Emme işü bozuntuya vermemeg uçun agşamki yapduglanı bilmiyemüş gibi yaparag; “Nasısın. Gece iyi üyüyebildin mi?” diye sormayı da îmel edmemüşle. U da; ”Üyüdüm üyüdüm emme dün gece de çog pire varıdı. Hip her tarafımı ısırdıla” diyince hipden gorgmuşla. Aslında hepisi birden üstüne çullanıp onu öldümeyi ve böylecene undan gurtulmayı akullarından geçüriyelerimiş eme bi tülü ceseret edemiyemüşle.

U gün ne yapalım, ne yapalım diye düşüniyeleriken aralarundan birisü; “Ormana gidelim ve una âç gopartduralum. İyer güçlise bizüm gibi goca goca âçları kökünden söker yog gopartamasa zayuf birüsü oldu ortiye çıkar ve biz de uracugda undan gurtulurug” demüş ve bu fikür hepisinin aglına yadmış. Herkes urganlarını alub Tenbel Adama; “Biz ormana odun etmiye gidiyog. Sen de biziminen gel. Hem bize yardım etmüş olusun” demüşle. Gidse bi türlü gidmese bi türlüymüş. Gorkag oldunu gösdermemeg uçun çaresüz unnarın peşine takılub ormanun yolunu dudmuş.

Ormana varduglaru vakıt devle tıpgı yerden ot koparur gibi gocaman gocaman âçlaru ucundan dutub dutub gopariyelerümüş. Bi ara “Ey isanolu gardaş bi âcıda sen gopardsana” demüşle ve boyu yetişemedü uçun devle una bir âcın tepesini eydürüp ucundan dutub çekmesünü söylemüşle. Âcın tepesünü gorkuyla dutan Tenbel Adam, devlerün âcı bıragmasinen dorulan âçla birligde göyüzüne savrulub taa uzaglara fırlamuş. Devle telaşınan unu aramiye başlamışla ve bulmuşla da. Ancag düşdü yerde acudan gıs gıs gıvranan Tenbel Adamı görünce önce şaşumuşla “bu ne yapiye” diye emme Tenbel Adam hiç bozuntuya vermiyereg “Hişt susun” demüş. Devle; “Navuçun? Noldu ki?” dene sorunçliyk Tenbel Adam; “Ben önce gücümü vermiyereg âcın tepesine çıkıp ormanı şöle bi gözetlemeg istedim. Emme burlarda bi yerlerde bi davşan gördüm. Unu yakalamag uçun üsdüne adladım lâkin gaçudum keratayı” demüş ve ardından üsdünün başının tozu topranı silereg ayaa galgmış ve “Yav, âçları ne dene böyle teg teg goparmiye uraşiyesüz. Verin ba uzun bi urgan, bütün ormanı sarıb, bi çekişde hepisini kökünden söküp eve götirim” demüş.

Devlerün hepüsü birden paniglemüşle ve; “Eyvah! Bu adam davumuzu bizüm başumuza yıkacag” dene içlenden geçümüşle. Devün birüsü hemen ilerü edliyereg; Aman İsanolu gardaş dur. Sakın böyle bi şey yapma. Bu orman bize hir sene ilazım oliye. Şindi hepisini kökünden sökersez seniye ormansuz galurug. Sen bu işü bize bırag. Biz yaşlu âcları goparub gençleni ve fidenneri bırakiyog ki seniye de odun itiyacumuzu garşuluyalum” demüş ve topladuglaru odunnarı ve Tenbel Adamı omuzlib mâralaruna dönmüşle.

Devlerün, gendü gücü haggundaki şüpelerinden ırâtsuz olan Tenbel Adam bi gün gücünü gösdermeg uçun devlerü yanuna çıırmış. Büyüg bi gayanın öönünde durmuş ve evden çıkiken cebüne goydu gumu eline alup gayiye yurmug atiyemüş gibi yapikene gumu gayiye savurtmuş ve ardundan devlere dönereg; “Bakın ben, bi furuşta gayadan gum çıkartdım. Hedi bakim siz de çıgarın da görelim kim güclü kim zayıfımış? Demüş ve bütün devler gayıya teker teker yurmug atmiye başlamuşla. Her yurmug atan devün parmaglaru gırıliyemüş emme gorgularundan hiç bellü edemiyelerümüş.

Kimsenün gum çıkaramaduğunu görünce bu defa cebündeki yımırtayı eline alub gayıya yurmug etiyemüş gibi yaparag yımırtayı gayıya furladmuş ve gırılıb parçalanan yımırtanun sıvısı gayanun duvarlarundan aşşa agmuş. “Evet” demüş Tenbel Adam;”Gum çıkaramaduz beri bu defa su çıkarın da görim sizün ne gadar güclü olduzu” demüş. Devler mecbur. Bu defa öteki ellerinen gayayı yurmuglamiye başlamuşla. Fagad ilg furuşda diyer ellerü de gırılince devle elsüz galmışla.

Bu durum gaşusunda devle artug çalışmî bırakub dâlmiye, hergesü gendü evüne yollamıya garar verüyele. İçlênden biri; “Ey isanolu gardaş! Hepimüz sakatlandug. Artug bi arada çalışamicog. Ayrulub herkez gendü evüne gideceg. Gazanduglamızı bölüşecog ve sâ da hag verecog. Nolu artug bizü bırag, ayrulalum” demüş. Tenbel Adam gabul etmüş. Birügtürülen altunnardan hergeze birer teneke altun pay edülmüş.

Tenbel Adam, ben bu gadar altunu daşıyamam. İçiizden birüsü beni ve altunumu daşursa anca öyle giderüm burdan demüş ve Devün birüsü unu omuzuna bindürüb altun tenekesünü de elüne alub vedalaşarag ayrulmuşla. 

Tenbel Adamı omuzunda daşiyen dev yolda gidiken bagmış ki “bu isan ne gadar da hefif. Hiç avur diil. Nesi oliye de bu geder hefif bi adam u gadar güclü oliye?” dene aglundan geçümüş ve sormuş; “Ey isanoğlu gardaş! Sen niye bu gadar hefifsin?” dene sormuş. Tenbel Adam da una;”Ben görünmiyen zencirinen göğyüzüne baluyum da unun uçun arlımı hissedemiyen” demüş. Bu defa dev una; “Peki isanolu gardaş zenciri birez gevçetsen de arlunu icüg hissedsem” demüş. Devün isreri garşusunda cebindeki çuvalduzu devün omuzuna hafifce gine baturunca omuzu aciyen dev arlugdan zanedüb “Tamam taman, gabul ediyem sen çog arsun” demüş ve yoluna devam etmüş. Nayetinde Tenbel Adamun melmekedine varub unu evüne bıragub vedalaşarag urdan ayrulmuş.

Tenbel Adamun evüne gelüb giden devü uzagdan sereden bi dilki, dönüş yolundaki devün önüne çıgarag sormuş; “Hey! Dev gardaş. Nereden böyle?” dene sormuş. Yorgun dev; “Hiç sorma dilki gardaş” demüş. “Başumuza nele geldü nele! Bu isanolu var ya bu isanolu, ocamuzu söndüdü. Bizle artug birligde çalışamaz oldug ve ayrılıyog. U da bir teneke altunumuzu aldu bizden ayruldu da undan gurtuldug nayet. Çog güçlü guvatlu birüsüdü. Hepimizin yiyceni tek başına yiyedü” demüş. Duyduglanın garşusunda gülmegden gırılan ve yerlerde gıvranan dilkinin haline şaşuran dev; “Hayrola dilki gardaş ayıp bi şey mi var? Niye güliyen bizüm alanacag halumuza” demüş. Gülmegden bi dürlü gendünü alamiyen dilki bi ara durmuş ve “Yav dev gardaş, bu Tenbel Adam sizü iyi gndumuş ha!” demüş. Ya bu herüf Tenbelün teküdü. Ne gücü guvatı! Yeründen bile gımıldamaz. Ben istedüm zaman gidüb unun tavuglanı çalarım. Beni getiyen yakalıyamaz” der demez dev utancundan argasına bile bagmadan urdan uzaglaşmuş.

Devün dönüş yolunda eylenmesünden şüpelenen Tenbel Adam u tarafa gulag verdüünde dilkinin yabdu dilkilü annamış ve hemencecüg tedbir almiye başlamuş.

Bu arada habarı alan öteki devle hep birlügde altunnarını geri alub Tenbel Adama bi ders vermeg uçun yola goyulmuşla. Az gidüb uz gitmüşle. Dere depe düz gitmüşle ve bi aşamüstü Tenbel Adamun gapusuna dayanmışla.

Tenbel Adam görünürlerde yokumuş. Feket evünün tafanundan gürültü, paturtu ve takırtula geliyemüş. “Hey İsanolu gardaş nerdesin?” dene söslenmüşle. Tenbel Adam; “Tafandiim” demüş. Bu defa devle; “Napiyen tafanda?” dene sormuşla. Tenbel Adam; “Dedemden galma bir gılıc varıdı. Unu ariyem” demüş. Bu defa devlerün içlerinden birüsü titireg bi sösünen; “Deden gılıcını ne yapcan?” dene sorince Tenbel Adam hüddetle; “Baa deyil de bi yalancu dilkiye inenen sizün gibi gorkaglaru gılıcdan geçürücem” diyince, dilkinin gendüleni de gandudunu zanneden Devle can gorgusinen urdan gaçarag uzaglaşmuşla.

Unna gacib gurtulmuşla Tenbel Adam da cesaretiİnen övünmİye devam edmİş.

(Koşar, Ç., Ninem Söyledi ben dinledim, Notlar)

(Akbulut Köyü Köy Ağızları, Örnek Metinler)

Günümüz Türkçesiyle:
http://akbulutkoyu.blogspot.com.tr/2014/01/masallarmz-tembel-adam.html